1

U sprak over balans tussen structuur en flexibiliteit. Heeft u niet vooral de flexibiliteit in beeld gebracht?

Stabiele structuren die toch ook flexibel kunnen zijn is een kernthema van mijn boek. Ik zie bij veel bouwstenen – denk aan eiwitten – dat er een evenwicht is tussen stabiliteit en flexibiliteit. Over beide zou veel meer te zeggen zijn, zoek via het trefwoordenregister in mijn boek.

2

In de natuur is het ‘survival of the fittes’. Hoe ziet u de verhouding met de huidige medische wetenschap waarin we alles doen om levens te verlengen?

Medische wetenschap lijkt de normale gang van ontwikkelingen te verstoren, maar ‘the fittest’ zijn organismen die door een of ander vermogen beter kunnen overleven. Bij mensen heeft dat vooral te maken met kennis verzamelen en toepassen in allerlei technische dingen. De mensheid maakt z’n eigen ontwikkeling – of: een vorm van evolutie – door. Belangrijker lijkt me dat door menselijke barmhartigheid en zorg voor de zwakken de ontwikkeling van de mensheid anders verloopt dan bij dieren.

3

Gezien de evolutie op aarde zal het hoogstwaarschijnlijk ook ergens anders in het universum gebeuren. Hoe is jouw visie op buitenaards (intelligent leven) in combinatie met God/Jezus?

Inderdaad, het universum is zo groot en er zijn zoveel sterren met planeten dat je elders ook levensvormen verwacht. Of dat intelligent leven zal zijn? Als dat zo was ‘waar blijven ze dan?’ vroeg Fermi zich af. Zou je niet verwachten dat buitenaardse wezens allang contact hadden gelegd?

We weten het domweg niet. Maar het zou me niet verbazen als er elders ook leven blijk te zijn. Waarom zou God zijn creatieve werk beperken tot één planeet?

En verder … zou dat ons geloof in God en de betekenis van Jezus veranderen? Wat mij betreft niet. De Bijbel is geschreven vanuit de kennis over het aardse leven, dus daarin zullen we niets vinden over ‘aliens’. Wat ik er verder over zou kunnen zeggen is al gauw speculatief.

4

Wat vindt u het belangrijkste, moeilijkst te weerleggen, argument uit de natuurwetenschappen tegen de evolutietheorie en hoe weerlegt u dit argument?

Er bestaat veel literatuur waarin het mechanisme van de evolutie bekritiseerd wordt. Onder andere is er discussie over de rol van genen – alsof alles in de evolutie om genen draait. Mijn boek wil laten zien dat een gene-centered view niet kan kloppen en dat we beter kunnen spreken over een cell-centered view (zie hoofdstuk 18.15, p. 358 van mijn boek).

Een mooi overzichtsartikel hierover is te vinden in The Guardian (2022): “Do we need a new theory of evolution?” Belanrijke kritiek op het neodarwinisme is te vinden bij Denis Noble (2021) The Illusions of the Modern Synthesis.

Mijn benadering ligt in lijn van een beweging van wetenschappers die zoeken naar wat heet The Extended Evolutionary Synthesis. Eén van de vertegenwoordigers van deze beweging is Stuart Newmann; hij deed onderzoek naar modellen voor de vorming van ledematen van dieren (zie ook mijn boek).

5

Was de mens vergankelijk voor de zondeval? Hoe ziet u dat?

Tijdens de tweede lezing (14 nov. 2023) heb ik met een aantal Bijbelteksten geïllustreerd dat mensen ook voor de schepping vergankelijk waren. Vanuit het oogpunt van onze natuurkennis is dat vanzelfsprekend.

6

Zou het kunnen dat de mens vanaf het paradijs ook ‘tot stof wederkeerde’? Dus dat het lichaam van de mens voor de zondeval vergankelijk was en de mens na de zondeval de ‘tweede dood’ kon sterven?

Wat betreft de eerste vraag, zie hierboven. Het sterven waarover Genesis 2 en 3 spreken wijst in mijn benadering op de breuk die de eerste mensen forceerden tussen henzelf en God. 

7

In de lezingen komt regelmatig de wetmatigheid van dingen naar voren. Ik dacht hierbij dat dat het karakter van God kan zijn, wat warm en liefdevol de zaken stuurt. Is dat een vreemde gedachte?

Ja, in mijn optiek is de wetmatige basisstructuur van de kosmos een expressie van Gods trouw en liefde. Niet zozeer omdat Hij dus alle details van natuurlijke gebeurtenissen zou besturen, maar omdat Hij er een vast, stevig en onveranderlijk fundament aan gegeven heeft.

Dus jouw gedachte is zeker niet vreemd.

8

Hoe ziet u de voleinding van de wereld?

Ik vermoed dat deze vraag in het kader staat van de kosmische en biologische evolutie. Jezus en ook Paulus verwachtten een nieuwe wereld waarop gerechtigheid zal wonen en dat de hele schepping en de mensen vernieuwd zullen zijn.

Paulus schrijft in zijn eerste brief aan de Korintiërs vol verwondering (2:9): Wat geen oog heeft gezien, wat geen oor heeft gehoord en wat in geen mensenhart is opgekomen, heeft God bereid voor degenen die Hem liefhebben.

Ik vergelijk het met de metamorfose van een rups tot een vlinder, via het ‘sterven’ in de cocon. Een rups leeft min of meer in een plat vlak en komt niet verder dan die ene boom of struik. Een vlinder vliegt in een driedimensionale wereld – iets wat hij zich als rups niet had kunnen voorstellen.

9

Improviseerde God – dat klinkt tegenstrijdig, in ieder geval als afwijkend van zondag 10 lijkt mij zo 😊 Deze benadering raakt mijn godsbeeld.

In mijn benadering heeft God aan de wereld een enorme speelruimte gegeven, zoals Hij ook handelingsvrijheid gaf aan mensen. Natuurlijk beide begrensd door de omstandigheden, natuurlijke, psychische en sociale.

Dat God alle dingen tot in de details bestuurt wijkt af van deze visie, maar ook in mijn benadering bestuurt God de grote lijnen van de geschiedenis en leidt Hij de wereld en ons tot Zijn bestemming. Ook hier geldt wat Paulus in schreef (zie onder vraag 8). 

10

Hoe ben je tot je inzichten gekomen? Vormde zicht tijdens het lezen van wetenschappelijke literatuur een ‘systeem’ in je hoofd, waarvoor je later bevestiging vond in de Bijbel? Of liep het parallel, dat je leerde vanuit wetenschap met dat wat je ontdekte in de Bijbel? Of zit het nog anders?

Deze vraag heb ik grotendeels besproken op 14 nov., zie video-opname.

1

Waarom wordt in de Bijbel – als geopenbaard Woord van God – zo’n incorrect en verouderd model gebruikt (Ptolemaeus) Wim de Graaf

De schrijvers konden natuurlijk niet anders dan het gangbare wereldbeeld gebruiken, maar waarom zou God zich daarbij aansluiten? Dat heeft alles te maken met zijn verlangen om met mensen verbonden te zijn.

Daarom is Hij in het Bijbelse spreken als het ware afgedaald naar ons menselijk bestaan. Hij maakte zich aan het volk Israël bekend in de Hebreeuwse taal, in een oud-oosterse cultuur en daarom ook in denkbeelden van het toenmalige wereldbeeld. Deze aanpassing aan de toenmalige cultuur noemen we de accommodatie van God. Sterker nog, het is een vorm van incarnatie: wat God wil zeggen is vlees en bloed geworden in de taal, in de cultuur en ook in het wereldbeeld van de toenmalige lezers (zie hoofdstuk 10.12 van het boek).

De manier waarop Bijbelschrijvers het toenmalige wereldbeeld gebruiken laat vooral zien dat Gods scheppende werk een woonplaats maakt waar dieren en mensen kunnen wonen. Uitdrukkingen over de goede fundering willen zeggen dat de veiligheid van ‘het huis’ onwankelbaar is.

2

Is in die oneindigheid van het heelal ergens anders leven mogelijk?

Het leven op aarde is zeer bijzonder. In onze Melkweg zijn er al miljarden planeten, waarvan er inmiddels een paar duizend gevonden zijn. Vast stellen of zo’n exoplaneet bewoonbaar is en leven zou kunnen herbergen valt niet mee.

Maar er zijn miljarden van zulke sterrenstelsel. Dus ik vermoed dat er wel ergens leven mogelijk zou kunnen zijn. Waarom zou God zijn creatieve werk beperken tot één planeet?

3

Waar is de hemel?

In de Bijbel lijkt de hemel met Gods troon een plaats te zijn boven de hemelkoepel (Ps. 104 vers 3 icm Ps. 148 vers 4). Ook hierin sluit de Bijbel aan bij het toenmalige wereldbeeld.

Sinds we weten (door de natuurwetenschappen) dat er meer dimensies zijn dan onze drie van de ruimte, zouden we aan de hemel overal om ons heen kunnen zijn in hogere dimensies. Maar hoe dan ook, God is niet aan plaats en tijd gebonden. Dus Hij is overal.

4

Komen de teksten die u noemt als onderbouwing van de bouwmetafoor niet voort uit het wereldbeeld van die tijd?

Ja, deze teksten zijn geschreven vanuit het toenmalige wereldbeeld en gebruiken dat om te laten zien dat God een veilig huis voor dieren en mensen heeft gebouwd (volgens Genesis 1 maakt de vegetatie deel uit van de woning). En, hoe veilig dat huis is wil ik op de derde avond bespreken.

Maar misschien bedoelt deze vraag: is er misschien een meer actuele metafoor te vinden voor het scheppende werk van God? Soms wordt de metafoor van een groeiend en ontwikkelend organisme gebruikt. Ik heb daar niet voor gekozen omdat God als Schepper dan verder op de achtergrond komt dan bij de bouwmetafoor. Ook kun je voor de vaste wetmatigheden van de natuur geen geschikte parallel vinden. Je zou natuurlijk kunnen denken aan een “kosmisch DNA” maar juist DNA is altijd aan verandering onder hevig.

5

Kosmos en atomen zijn dermate ongelooflijk ingewikkelde processen dat je je afvraagt: waarom? God zal met enig leedvermaak hebben gedacht aan die zwoegende wetenschappers dit enigszins te ontrafelen.

Of er bij God sprake is van leedvermaak? Dat zou wel humoristisch zijn. Tegelijk vermoed ik dat Hij blij zal zijn dat natuurwetenschappers iets achterhalen van zijn scheppingswerk. In ieder geval vertelt Spreuken 8 vers 22 t/m 31 dat God dit scheppende werk met veel plezier deed (en doet).

Wat de complexiteit betreft: ik denk dat het heelal wel eens de meest eenvoudige optie zou kunnen zijn.